– Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Deniz Biyolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Mavruk, global ısınma ve sürdürülebilir olmayan metotlarla yapılan avcılığın balık stoklarını olumsuz etkilediğini ve dünya genelinde birinci sefer yetiştiricilikten elde edilen eserin yüzde 51’e ulaşarak avcılıktan elde edilen eseri geçtiğini bildirdi.
AA muhabiri Biriz Özbakır’ın sorularını yanıtlayan Mavruk, dünya genelinde deniz ve iç sular dahil toplamda yaklaşık 37 bin balık çeşidinin kayda alındığını ve bunların 18 bininin denizlerde yaşadığını söyledi.
Bir bölgedeki balık çeşitliliğinin deniz çayırları, kayalık ve kumlu alanlar yahut mercan resifleri üzere balıkların yaşadığı farklı habitatların varlığıyla direkt bağlı olduğunu belirten Mavruk, Pasifik ve Hint Okyanusu’nun kesiştiği Malezya, Filipinler ve Endonezya üzere ülkeleri kapsayan Malay Takımadaları’nın dünyadaki en yüksek balık biyoçeşitliliğine sahip bölge olduğu bilgisini paylaştı.
Mavruk, “Burayla karşılaştırılabilir bir balık biyoçeşitliliğine sahip bir başka denizel alan Atlantik’in batı kıyıları. Bilhassa bu bölgede Meksika Körfezi ve bunun güneyinde Amazon Irmağı’nın döküldüğü Brezilya kıyılarında bulunan alanlarda epeyce yüksek bir balık biyoçeşitliliği olduğunu görebiliyoruz. Akdeniz ve Atlantik’in doğu kıyıları bu alanlara kıyasla son derece düşük bir balık biyoçeşitliliğine sahip. Bilhassa de Doğu Akdeniz, bizim bölgemiz balık biyoçeşitliliği bakımından aslında epeyce yoksul kabul edilebilecek bir bölge.” dedi.
‘LEVREK, ÇİPURA, LAGOS VE KALKAN ÜZERE BALIKLARIN DOĞAL STOKLARI AZALDI’
Dünyada en çok avlanan balık çeşidinin Peru hamsisi olduğunu, bunu sırasıyla çizgili palamut ve sardalya üzere küçük ve orta pelajik çeşitlerin takip ettiğini kaydeden Mavruk, bu cinslerin besin zincirinin alt halkalarında yer almaları münasebetiyle çok kısa müddette çok yüksek biyokütle bedellerine ulaşabildiklerini aktardı.
Balık stoklarının sürdürülebilir bir seviyenin üzerinde avlanmasının balık varlığı üzerinde baskı oluşturabilecek en değerli faktör olduğu değerlendirmesinde bulunan Mavruk, şöyle devam etti:
“FAO (Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü) tarafından sonuncusu bu yıl yayımlanan Dünya Balık Avcılığı ve Yetiştiriciliğinin Durumu Raporu’na baktığımız vakit avcılıktan elde edilen balıkların yaklaşık yüzde 75’inin sürdürülebilir stoklardan geldiği görülüyor ama bu durum şöyle bir yanılgıya düşürmesin, bu, dünyadaki stokların yüzde 75’inin sürdürülebilir durumda olduğu manasına gelmiyor. Avcılıktan elde edilen balıkların büyük bir çoğunluğu, ekseriyetle kendini yenileme yeteneği son derece yüksek olan, bizim küçük pelajik balıklar ismini verdiğimiz hamsi, sardalya üzere cinslerden geliyor, münasebetiyle bu cinslerde alışılmış ki avcılık görece daha düşük bir tesire sebep olabiliyor. Fakat iri cüsseli, daha uzun bir ömür döngüsüne sahip olan, sofralarımızda sık karşılaştığımız levrek, lagos, çipura, kalkan üzere balıkların doğal stokları önemli seviyelerde yıpranmış durumda.”
Mavruk, Akdeniz’de stokların yüzde 60’tan fazlasının çok avlandığına, sürdürülebilir durumdaki stokların, dünyadaki öbür bölgelerden daha düşük seviyede olduğuna dikkati çekti.
Kirlilik ve bitkisel plankton varlığının çok formda çoğalması biçiminde kendisini gösteren kıyısal ötrofikasyonu, balık varlığı üzerinde baskı oluşturan bir öbür faktör olarak nitelendiren Mavruk, “Aşırı alg patlamaları sonucunda bir mühlet sonrasında sudaki oksijen tükeniyor ve bu da toplu balık vefatlarıyla sonuçlanabiliyor. Yakın vakitte İzmir Körfezi’nde karşılaşılan durum bunun bir örneği.” diye konuştu.
‘AKDENİZ ARTIK AKDENİZ OLMA ÖZELLİĞİNİ KAYBETMİŞ DURUMDA’
Yabancı, yayılımcı tiplerin farklı ekosistemlere girip yerleşerek bu bölgelerde baskın hale geldiğini, tıpkı vakitte bu cinslerin yayılarak yerli tipler üzerinde baskı oluşturduğunu anlatan Mavruk, deniz ticaret yollarını kısaltmak hedefiyle yaklaşık 150 yıl evvel açılan Süveyş Kanalı’nın Akdeniz’deki balık cins çeşitliliğini bu biçimde etkilediğini işaret etti.
Mavruk, şunları söyledi:
“Bu kanal açıldıktan sonra Kızıldeniz’le Akdeniz ortasında bir irtibat oluşuyor ve bu kanalı kullanarak Akdeniz’e geçen şu anda 120’nin üzerinde balık çeşidi olduğunu biliyoruz. Dahası da var. Bu balık çeşitlerinin bir kısmı artık Akdeniz’in baskın çeşitleri haline gelmiş durumda. Mersin Körfezi, İskenderun Körfezi üzere alanlarda bilhassa 0-30 metrelerde yani sığ sularda toplam canlı kütlenin yüzde 90’ı bu cinslerden oluşabiliyor. Hasebiyle biyoçeşitlilik açısından Akdeniz artık Akdeniz olma özelliğini kaybetmiş, bir nevi Kızıl Deniz’in bir modülü olmuş durumda. Akdeniz’de Akdeniz cinsleriyle az karşılaşılıyor.”
İklim değişikliğinin dünyada balık varlığını tehdit eden ögeler ortasında yer aldığını vurgulayan Mavruk, yabancı yayılımcı çeşitlerin fazla olmasının nedenini de sıcaklıkların artmasına bağladı.
Mavruk, “Sıcaklıklar arttıkça olağan şartlarda tropikal kesimde dağılış gösteren canlılar daha ılıman jenerasyona gerçek kayıyor, hem güney yarım kürede hem de kuzey yarım kürede yayılım alanlarını genişletiyorlar. Yani buralara hakikat kayıyorlar. Mesela şöyle bir örnek verelim. Akdeniz’in güneyi kuzeyinden iddia edersiniz ki daha sıcak. Akdeniz’in güneyinde yaşayan kimi balık çeşitleri yavaş yavaş Ege Denizi’nin kuzeyine, Adriyatik Denizi’ne yanlışsız yayılım alanlarını genişletiyor.” değerlendirmesini yaptı.
‘2099’A KADAR 54 CİNS AKDENİZ’DE ARTIK GÖRÜLMEYECEK’
Küresel ısınmaya bağlı artan deniz suyu sıcaklıkları nedeniyle 30-40 yıllık süreçte Ege’nin ve Adriyatik’in kuzey kesitleri üzere serin bölgelerde yaşayan, görece daha soğuk suları tercih eden tiplerin değerli bir kısmının uygun hayat alanlarını kaybedeceği ve Akdeniz’de barınamayacağı ihtarında bulunan Mavruk, global ısınma bu süratle devam ederse 2060’a kadar 20, 2099’a kadar da 54 tıbbın Akdeniz’de artık görülmeyeceğini söyledi.
Mavruk, kuşakları tükenme tehlikesi altındaki cinsler ortasında kimi mersin balıkları ve mezgitler ile lisan balıkları ve pisi balıklarının öne çıktığını, bu tiplerin Akdeniz’in kuzeyine yanlışsız göç ederek daha dar bir alanda sıkışmalarının akabinde büsbütün yok olmalarının beklendiğini aktardı.
Dünyada 1990’lardan bu yana yaklaşık 90 milyon ton düzeyinde bir balık avcılığı olduğunu ve bunun mevcut teknikler ve kaynaklarla artırılmasının artık sürdürülebilir olmadığını tabir eden Mavruk, kelamlarını, “Artık avcılıktan gelen eserin bir doygunluğa ulaştığını görüyoruz. Mevcut durumda artan gereksinimi karşılamanın en mantıklı yollarından biri yetiştiricilik yapmak, yani balık yetiştirmek ve bu yıl baktığımız vakit yetiştiricilik ve avcılık toplamından elde edilen eserin yaklaşık yüzde 51’inin yetiştiricilikten geldiğini görüyoruz. Bu, hem doğal stokların korunması ve doğal stoklar üzerindeki av baskısını düşürmek açısından hem de alternatif bir protein kaynağı olması bakımından önemli.” diyerek tamamladı.
(ANADOLU AJANSI)