Mark Zuckerberg ve 3 arkadaşının 4 Şubat 2004’te Harvard Üniversitesi’ndeki yurt odasında kurduğu Facebook, bugün 3 milyara yakın etkin kullanıcısıyla dünya çapında en çok kullanılan toplumsal platform olmaya devam ediyor.
WhatsApp ile Instagram üzere tanınan uygulamaları da bünyesine katarak yıllar içinde süratle büyüyen şirket, bugün yaklaşık 400 milyar dolarlık piyasa bedeline sahip bulunuyor.
İmaj değişikliğine giderek 2021’de yoluna “Meta” ismiyle devam etme kararı alan şirket, yıllar içinde yaşanan skandalların, data güvenliği, rekabet ihlalleri ve sansüre ait tenkitlerin gölgesinde yeni kimlik arayışını sürdürüyor.
Şirketin, bilhassa genç kullanıcılarını kaybetmeye başlamasının akabinde ortaya koyduğu metaverse vizyonu ise uygulanabilirliği açısından kuşkuyla karşılanıyor.
Son periyotta pay bedelindeki tarihi düşüşler ve işten çıkarma kararlarıyla gündeme gelen Facebook’un yaşadığı kimlik krizinin Zuckerberg’e milyarlarca dolara mal olduğu belirtiliyor.
90’DAN FAZLA ŞİRKET ALDI
Mark Zuckerberg, Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz ve Chris Hughes’ın birinci olarak yalnızca Harvard Üniversitesi öğrencileri için kurduğu Facebook, herkesin üye olabileceği bir formata sahip hale gelmesiyle 2006’dan itibaren kullanıcı sayısında kırılma yaşadı.
Bu tarihten itibaren sitenin kullanıcı sayısı süratle artarken, şirket, toplumsal ağ platformunun yanı sıra “Facebook Messenger”, “Facebook Watch”, “Facebook Portal ve “Facebook Marketplace” üzere diğer eserler ve hizmetler sunmaya başladı.
Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 37’sinin kullandığı Facebook, 2012’de halka arz edilirken, kurulduğu günden bu yana 90’ı aşkın şirketi bünyesine kattı. Bu şirketler ortasında en öne çıkan alımlar ise Instagram ve WhatsApp oldu.
Facebook, 2012’de fotoğraf ve görüntü paylaşma uygulaması olan Instagram’ı 1 milyar dolara satın alırken, 2014’te anlık iletileşme uygulaması WhatsApp için 19 milyar dolar ödedi.
Şirketin geliri 2022’de 116,6 milyar dolar olarak kaydedildi. Şirketin geçen yıl gelirinde yaşanan yüzde 1’lik düşüş dikkati çekerken, 2021’deki geliri 117,9 milyar dolar olmuştu.
SKANDALLARA KARIŞTI
Halka arzının akabinde geçen 10 yılı aşkın müddette birçok skandal ve tenkitle karşı karşıya kalan Facebook’un yaklaşık 700 bin kullanıcısı üzerinde haberleri olmadan ruhsal bir test uyguladığı 2014’te ortaya çıkarken, 2018’de de bilgi skandalı patlak verdi.
Merkezi Londra’da bulunan Cambridge Analytica isimli bilgi tahlil firmasının, 87 milyon Facebook kullanıcısının hesaplarından müsaadesiz topladığı şahsî dataları, ABD’de Kasım 2016’da yapılan başkanlık seçimleri ile İngiltere’de Haziran 2016’da gerçekleşen Avrupa Birliği (AB) referandumunu etkilemek için kullandığına dair suçlamalar, global ölçekte bir krize yol açtı.
ABD Federal Ticaret Kurulu da (FTC) 2019’da Facebook’u, bilgi ihlali nedeniyle 5 milyar dolarlık rekor para cezasına çarptırdı.
ESKİ ÇALIŞANININ İFŞALARI GÜNDEM OLDU
Rekabet ihlallerine yönelik tartışmaların da odağında olan Facebook hakkında, ABD ve AB’de “tekelcilik” soruşturmaları açıldı. ABD’de 2019’da New York Başsavcılığı öncülüğünde 8 eyalet, Facebook hakkında tekelcilik soruşturması başlatırken, 2020’de 46 eyalet ve ABD Federal Ticaret Komitesi, “tekelcilik ve rekabeti imkansız hale getirmekle” suçlanan şirkete iki dava açtı.
AB de 2021’de eser alışveriş hizmeti Facebook Marketplace’e ve seri ilanlarına yönelik rekabet soruşturması başlatıldığını duyurdu.
Facebook muhbiri olarak 2021’de ortaya çıkan şirketin eski çalışan Frances Haugen ise toplumsal medya devinin kamu faydası ile şirket karı ortasında bir çatışma olduğunda kendi çıkarını seçtiğini sav etti. Haugen, şirketin karından vazgeçmemek için çocuklara ve gençlere ziyan veren özelliklerini kamuoyundan bilerek sakladığını ve demokrasiye ziyan verdiğini savundu.
METAVERSE İLE YENİ VİZYON
Yaşanan skandallar sonrası bilhassa genç kullanıcılarını kaybetmeye başlayan Facebook, 2021’de metaverse vizyonunu ortaya koydu.
Metaverse alanında peş peşe yaptığı atılımlarla dikkati çeken şirket, ismini de “Meta” olarak değiştirdi.
Meta Üst Yöneticisi (CEO) Zuckerberg, şirketi gelecek 5 yıl içinde bir toplumsal medya firması olmaktan çıkararak bir metaverse şirketine dönüştürmeyi hedeflediğini açıkladı. Böylelikle şirket, metaverse ile birebir fizikî alanda olmayan insanların oluşturabileceği ve keşfedebileceği bir dizi sanal alan sunma planına yönelik çalışmalarını hızlandırdı.
Şirketin metaverse vizyonu büyük bir heyecan uyandırmasına karşın uygulanabilirliğine kuşkuyla bakılıyor.
MİLYARLARCA DOLAR ZİYAN ETTİ
Meta’nın metaverse teknolojilerinin geliştirilmesinden sorumlu Reality Labs ünitesi 2022’de 13,7 milyar dolar ziyan ederken, ünitenin ziyanlarının daha da artması bekleniyor.
Facebook’un kimlik krizinin Zuckerberg’e milyarlarca dolara mal olduğu lakin gelecekte daha fazla gelir beklentisiyle Zuckerberg’in bunu sorun etmediği belirtiliyor.
Yaşanan kayıplara karşın metaverse projesine olan bağlılığını sürdüren Zuckerberg, insanların bundan on yıllar sonra geriye baktıklarında projenin kıymetini anlayacağını savunuyor.
Geçen yıl sıkıntı bir periyot geçiren şirketin, pay fiyatlarındaki düşüşe, işten çıkarmaya gitmek zorunda kalmasına ve metaverse vizyonunun uygulanabilirliğine dair tüm kuşkulara karşın planlarını değiştirmeyeceği belirtiliyor.
Meta’nın üst seviye yöneticilerinden Andrew Bosworth da Aralık 2022’de şirket çalışanlarıyla paylaştığı bir yazıda, kuşkuların Zuckerberg’i metaverse planından caydıramayacağını vurguladı.
Kolay yahut anlaşılır olacağını hiç düşünmediklerini fakat geçen yılın beklenenden daha sıkıntı geçtiğini belirten Bosworth, “Dünya çapındaki ekonomik zorluklar, Meta’nın ana faaliyet alanı üzerindeki baskılarla birleştiğinde, yaptığımız yatırımlar hakkında eksiksiz bir kuşku fırtınası yarattı. Bunlar, insanların geleceğe olan inancını sahiden sınayan anlardır” sözlerini kullandı.
Şirketin metaverse vizyonu konusunda kimi yatırımcılar temkinli davranırken, kimileri Meta’nın devam eden harcamalarını “korkutucu” olarak niteliyor.
İŞTEN ÇIKARMALAR, AZALTILAN HARCAMALAR…
Öte yandan, yükselen enflasyon ve resesyon beklentileri teknoloji dalında telaşlara neden olurken, Meta da ABD’deki başka birçok teknoloji şirketi üzere maliyetlerinde düşüşe gitmek zorunda kaldı. Bu kapsamda şirket, geçen yıl 11 binden fazla çalışanını işten çıkaracağını duyurdu.
Zuckerberg, Kasım 2022’de şirket çalışanlarıyla paylaştığı bildiride, isteğe bağlı harcamaları azaltarak ve işe alımlara 2023’ün birinci çeyreğine kadar orta vererek daha verimli bir şirket olmak için bir dizi ek adım attıklarını bildirdi.
Covid-19 salgınının başlangıcında dünyanın süratle çevrim içi hale geldiğini ve e-ticaretteki artışın büyük bir gelir artışına yol açtığını anımsatan Zuckerberg, birçok insanın bunun salgın sona erdikten sonra bile devam edecek kalıcı bir hızlanma olacağını iddia ettiğini aktardı.
Kendisinin de o denli düşündüğünü ve şirketin yatırımlarını kıymetli ölçüde artırma kararı aldığını belirten Zuckerberg, “Ne yazık ki bu beklediğim üzere olmadı. Çevrimiçi ticaret sırf evvelki trendlere dönmekle kalmadı, makroekonomik gerileme, artan rekabet ve reklam kaybı da gelirimizin beklediğimden çok daha düşük olmasına neden oldu. Bunu yanlış anladım ve bunun sorumluluğunu alıyorum” sözlerini kullandı.
Böylece Meta, 19 yıllık tarihinde birinci kere toplu işten çıkarmaya gitti. (AA)