Türkiye İş Bankası’nın, 100. kuruluş yıldönümü vesilesiyle düzenlediği “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış” başlıklı milletlerarası konferansın birinci gününde iktisat alanında yurt dışı ve yurt içinden kıymetli isimler dünya ve Türkiye iktisadına ait değerlendirmelerini, geleceğe dair öngörülerini paylaştı.
Nobel Ödüllü Ekonomist Prof. Dr. Paul Krugman, ‘Değişen Global İktisat ve Türkiye’ bahisli konuşmasında, globalleşmenin genel kanının tersine daima yükselen bir trend olmadığının altını çizdi. 1980’li yılların ortalarında bir hiper-küreselleşme periyodu yaşandığını, şu anda ise bu trendin durduğunu söyleyen Krugman, bu duraklamada tedarik zincirlerinin çok uzun, karmaşık ve riskli hale gelmesinin tesirli olduğunu belirtti.
Krugman, “Bu durumda herkes kapalı ulusal ekonomilere mi geri dönecek? Hayır. Hala birtakım değerli avantajlar var. Bilhassa varlıklı, fiyatların yüksek olduğu ülkeler bir biçimde üretimlerini bu kadar kıymetli olmayan yerlere kaydırmaya çalışacaklar. Kapalı ulusal ekonomilere dönülmesi istenmiyor ancak entegrasyonun odağı coğrafik olarak daha yakın ekonomilere; dünya olaylarından çok etkilenmeyeceği düşünülen yerlere yönlendiriliyor” diye konuştu.
KRGUGMAN: FIRSATLAR BÜYÜMEYE DEVAM EDECEK
Avrupa Birliği’nin bugün hala global iktisadın en kıymetli güçlerinden biri olduğunu söyleyen Krugman, Türkiye’nin, Avrupa’daki imalat kompleksinin bir kesimi haline geldiğini ve bu sayede birtakım kazanımlar elde ettiğini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Dünya iktisadının eğilimiyle ilgili fikirlerim doğruysa, karşınızdaki fırsatlar büyümeye devam edecek. Zira coğrafik açıdan avantajlı pozisyondasınız. Hepimizin çok düzgün bildiği bir şey var ki aralık problemdir. Hiper-küreselleşme kıssası bağlamında bakarsak, orta gelirli ülkeler, yüksek gelirli ülkelerle entegrasyonu sağladığında ekonomik büyüme fırsatları sonuna kadar açılıyor. Türkiye’nin AB’ye tam üye olmasa da nearshoring dediğimiz yakın komşularla uygun bağlantı içinde olma eğiliminden yararlanabileceğini, burada fırsatlar olduğunu düşünüyorum. Global siyasi geleceğin neler getireceğini bilmiyoruz.
Seçimler sonrasında ABD’nin müdafaacı bir eğilime gitmesi bütün global ekonomik sistemi etkileyecektir lakin büyük ekonomik aktörlere yakın ülkeler için önemli bir tehdit kelam konusu değil. Bu manada Avrupa’nın güney doğusundan Asya’ya uzanan hatta yer alan ülkeler için global manada önemli risk bulunmuyor. Olağan, kendi bahçenizi pak tutmak şartıyla…”
‘DÜNYA YENİ BİR DEVRİN EŞİĞİNDE…’
Ekonomi tarihçisi Prof. Dr. Şevket Pamuk ise “Atatürk Devrinde ve Günümüzde İktisat Politikaları” başlıklı konuşmasında, 1980’den itibaren tüm dünyada hükümran olan piyasa yanlısı siyasetler nedeniyle devletin iktisattaki yerinin küçüldüğünü söyledi. Çin ve başka birtakım Doğu Asya, Güneydoğu Asya ülkelerinin ise korumacılığı ve devlet müdahaleciliğini başarılı bir biçimde uygulayarak endüstrileşmede ve gelir artışında değerli uzaklık aldıklarını tabir eden Prof. Dr. Şevket Pamuk, şöyle konuştu:
“40 yıl sonra Amerika’da iktisat siyaseti uyanıyor. ‘Biz bir şeyleri yanlış yaptık, geride kaldık ve Çin ile rekabette geriliyoruz’ görüşü ağır basıyor. Sanayi siyasetleri artık Amerika’da yeni ortodoksi olma yolunda. Avrupa’da da yeni bir endüstrileşme stratejisine muhtaçlık olduğu vurgulanıyor. Dünya, devletin iktisattaki yeri açısından yeni bir periyoda girmenin eşiğinde. Şimdi gelişen ülkelerde bu gereğince hissedilmiyor. Lakin 1980’lerin piyasa ortodoksisi artık geride kaldı. En başta, en gelişmiş ülkelerde piyasa yanlısı haller artık konuşulmuyor.”
Ekonominin motor gücü olan endüstride sağlanan verimlilik artışının öbür kesimlere de yayıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Pamuk, şu görüşleri aktardı: “Türkiye’nin geldiği noktada endüstrileşme ve hizmet kesiminde devlet dayanağıyla verimlilik artışı ve teknoloji alanında üste tırmanmak maksat olmalı. Devlet takviyeli endüstrileşme ve hizmetlerdeki teknolojik verimlilik artışının önümüzdeki periyotlarda birlikte yürümesi tahlil olacak diye düşünüyorum.
Gelinen noktada dünyada pek çok ülke aslında bir arayış içerisinde… Devlet müdahaleciliği deyince 1930’ların devletçiliğini, 1960’ların kalkınma planlamacılığını kastetmiyoruz. Değişen dünyanın şartlarına uyan, gerçek iktisadi kalkınmayı destekleyen bir devlet müdahaleciliğine muhtaçlığımız var. Burada özel kesime de çok iş düşecek. Doğu Asya, Güneydoğu Asya’ya bakarsanız devlet müdahaleciliği sürecinin özel bölümle etkileşim içerisinde yürümesinin daha verimli sonuçlara yol açtığını görüyoruz. Özel bölüm de sorumluluk almalı, daha olumlu rol oynamalı.”
Konferansta düzenlenen “Türkiye’de İktisat Politikaları” panelinde ise ekonomistlerin gözünden Türkiye’nin geçmişten bugüne iktisat siyasetleri ve gelecek devir beklentileri ele alındı.
Prof. Dr. Asaf Savaş Akat, Türkiye’nin önümüzdeki devirde büyümek için kıymetli bir paraya sahip olması; vergi, yargı ve emeklilik sistemlerini düzenlemesi gerektiğini belirterek, “Türkiye’nin tüm bu zorlukları birer birer göğüslemesi gerek. Fakat o vakit gelişmiş ülkelerle ortasındaki farkı kapatmaya devam edecektir” dedi.
Dr. Mahfi Eğilmez ise, “Türkiye Cumhuriyeti bir yapısal ıslahatlar paketi üzerinde yükseldi. Atatürk ihtilalleri dediğimiz şey, yapısal ıslahatlar paketinin özüydü. İktisatta birinci ihtilal, Lozan Mutabakatı ile birlikte kapitülasyonların kaldırılmasıdır. Ekonomik atılımların ikinci adımı İş Bankası’nın kuruluşudur” diye konuştu.
Ege Cansen de Türkiye’nin orta gelişmişlik tuzağında olmadığını belirterek, “Bu bir iktisadi problem değil kültür problemidir. Türkiye, orta kültür tuzağındadır” dedi. Türkiye’nin kimi vakit Güney Kore, Arjantin üzere ülkelerle kıyaslandığını, lakin her ülkenin kendi kültürel yapısıyla birlikte kıymetlendirilmesi gerektiğini söyleyen Cansen, Arjantin ile kıyaslandığında Türkiye’nin başarılı olduğunu vurguladı. Cansen, “ ‘Daha uygun olması gerekir miydi? Türkiye niçin bir mucize yaratmadı?’ Bu soruları sormak hakkımızdır fakat Türkiye’nin performansını küçümsemeye de hakkımız olmadığını düşünüyorum” yorumunu yaptı.
‘BİLİMİN EN KIYMETLİ TESTİ…’
Türkiye İş Bankası’nın, 100. kuruluş yıl dönümü vesilesiyle düzenlediği ‘Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış’ başlıklı memleketler arası konferansın birinci gününün ikinci yarısında Harvard Üniversitesi Genetik ve Metabolizma Profesörü Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil ve Sanatçı Refik Anadol çalışmalarına ait konuşmalar yaptı. Olimpiyat Ruhu oturumunda Ulusal Eskrimci Nisanur Erbil, Ulusal Atıcı Şevval İlayda Tarhan, Ulusal GM Satranç Oyuncusu Ediz Gürel, Ulusal Atlet Ersu Şaşma yer aldı.
Harvard Üniversitesi Genetik ve Metabolizma Profesörü Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil, bilimsel çalışmaların sağlam temeller üzerine inşa edilmesinin değerine işaret ettiği konuşmasında, “Bence Cumhuriyet de İş Bankası da sağlam taşlar üzerine kurulmuş, o yüzden 100 yıldır sert rüzgarlara karşı ayakta duran, birinci temelleri güçlü kurumlar. Genç bilim beşerlerine da daima buna dikkat etmelerini öğütlüyorum. Bilimin en kıymetli testi vakte karşı ayakta durabilmek” dedi.
YAPAY ZEKA ÇAĞINDA YARATICILIK
Sanatçı Refik Anadol, ‘Yapay Zeka Çağında Yaratıcılık’ başlıklı konuşmasında dijital sanat alanında yürüttükleri çalışmalar hakkında bilgi verdi: “Amacımız doğayı kopyalamak değil, doğayı değiştirmek değil, doğayı anlamak, tabiata ses olabilmek” dedi.
(EKONOMİ SERVİSİ)